Vitamine B12

Wat doet vitamine B12?

De synthese van DNA en de vorming van rode bloedcellen vereist beide B11 (Foliumzuur) en B12.
Vitamine B12 ondersteunt ook het functioneren van het perifere en centrale zenuwstelsel. Het onderzoek van de precieze werking van B12 in het lichaam is erg interessant. Regelmatig zijn er in de praktijk patiënten met tekort aan vitamine B12. Zij krijgen steeds meer klachten en hebben hier jarenlang last van.
Waarvoor is vitamine B12 nodig?

Waar is vitamine B12 voor nodig?

Deze vitamine is nodig voor de volgende dingen:
1. Het goed functioneren van het immuunsysteem en de normale celdeling
2. De stofwisseling van de darm in orde te houden
3. De hersen- en zenuwfuncties optimaal te laten functioneren

Wat zijn de gevolgen van een vitamine B12-tekort?

Ad 1) Aanmaak van bloed, de huid en slijmvliezen kan verminderen dit door een belemmering van de celdeling. Er is kans op bloedarmoede (macrocytose, grote rode bloedcellen). Verlies van haar, reuk en smaak, zwerende tong, aften en ontsteking van de maag en slokdarm.
Ad 2) Stofwisselingsproblemen kunnen leiden tot diarree een verstoord eiwit- en vetstofwisseling. Mogelijke symptomen zijn een verhoogde slaapbehoefte, vermoeidheid, gebrek aan eetlust, gewichtsverlies.
Ad 3) Mogelijke gevolgen van de afbraak van de hersenen en het perifere zenuwstelsel zijn: woordvindstoornissen, psychische aandoeningen zoals depressie en psychose, autisme, gevoelsstoornissen in de handen en voeten, slechte concentratie en vergeetachtigheid, krachtsverlies, tintelingen, derealisatiestoornis en dementie. Daarnaast ervaart 2% van gevallen verlies van gezichtsvermogen doordat de oogzenuw in verval raakt.

Een gebrek aan vitamine B12 kan ook leiden tot een verstoorde menstruatiecyclus.

Hoeveel Vitamine B12 heb je nodig?

Over de juiste hoeveelheid vitamine B12 in het lichaam heerst nog een discussie. Er wordt een ondergrens van 140 pml/l gebruikt in Nederland. Volgens andere is een ondergrens van 200 pml/l of 300 pml/l beter. Met een ondergrens van 150 pml/l zouden 5-10% van de Nederlandse bevolkingeen tekort aan vitamine B12 hebben. Bij 258 pml/l, waarvan ze uitgaan bij de Framingham-studie als ondergrens, heeft 40,5% van de bevolking boven de 65 een tekort aan vitamine B12.

Met betrekking tot de waarde in het bloed heerst er steeds meer discussie. 600-2000pg/ml in het bloed is volgens veel studie normaal (zie boek”is het misschien vitamine B12-tekort” van S.M. Pacholok& J.J. Stuart).

1000-2000pg/ml bij kinderen
Vanaf de geboorte hebben mensen een serm-B12 niveau van ongeveer 2000pg.ml, gedurende het leven neemt dit geleidelijk af. Bij een niveau in het bloed onder de 550 pg/ml ontstaat er in het cerebrospinale vocht een tekort aan B12. De waarden die ik volg, die van DR. J. Chandy, een Engelse huisarts met veel ervaring in de behandeling van B12, zijn als volgt:

* serum B12-niveau van 300-450 pg/ml gering tekort
* serum B12-niveau van 200-300 pg/ml matig tekort
* serum B12 niveau onder de 200 pg/ml hoog tekort

B12-waarden voor kinderen in het bloed

Kun je teveel Vitamine B12 innemen?

Vitamine B12 (Cobalamine) kan niet opgeslagen worden in het lichaam omdat het wateroplosbaar is. Slechts kleine hoeveelheden worden door het lichaam opgenomen de rest wordt via de urine uitgescheiden.

Vitamine B12 komt met name voor in de vorm van Hydroxycobalamine, Cyanocobalamine Deoxyadenosylcobalamine (co-enzym B12) en Dimethylbenzimidazol-co-enzym (dibencozide). Bij een te hoge inname van vitamine B12 kan het lichaam zelf opname uit de voeding beperken.

• Door de Gezondheidsraad wordt een dagelijkse hoeveelheid vitamine B12 voor volwassenen (19-50 jaar) van 2,8 microgram aanbevolen. Omdat er geen nadelige effecten bekend zijn van een te hoge inname van vitamine B12 is er geen bovengrens bepaald.
• Door het Vitamine Informatie Bureau wordt een bovengrens van 5X de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) per dag gehanteerd.

Wat veroorzaakt een vitamine B12-tekort?

1. Onvoldoende aanwezig in voeding: ondervoeding, macrobiotiek, vegetarisme, alcoholisme, veganisme
2. Verstoorde opname door maag-darmproblemen: overgroei van de maagbacterie Helicobacter pylori in de maag, chronische atrofische gastritis (hoge leeftijd), darmontstekingen als de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, parasitaire infecties zoals giardia lamblia. Ontbreken of een tekort van zoutzuur in het maagsap. Daarnaast ook ernstige voedselallergieën, coeliakie, enz.
3. Auto-immuunziektes (tegen de maagwandcellen en/of de intrinsiek factor kun je auto- antistoffen aanmaken)
4. Problemen van de lever en/of pancreas (alvleesklier)
5. Het B-12 metabolisme heeft een aangeboren verstoring (zeldzaam)
6. Na darm- of maagoperaties zoals een maagverkleining
7. Door medicatie: Antibiotica, Metformine (gebruikt bij Diabetes Mellitus), langdurig gebruik van protopompremmers (maagmedicatie), cholestrolverlagers
8. Tabak

Het tekort van NB Vitamine B12 is een serieuze aandoening. Op langere termijn is een Vitamine B12 tekort ernstig bedreigend en invaliderend. Mocht er spraken zijn van verschijnselen van een tekort aan vitamine B12 dan is het belangrijk dat u zich laat onderzoeken en behandelen.

Symptomen vitamine B-12 tekort?

Hieronder volgt een overzicht van diagnostische criteria van huisarts Hans Reijnen, met enkele wijzigingen. Hierbij onderscheidt Reijnen A criteria, die sterk wijzen in de richting van een vitamine B12 tekort, en B-criteria, de zijn minder specifiek. Ook andere oorzaken kunnen een rol spelen. De combinatie van klachten en bloedbepalingen geeft uiteindelijk de doorslag. Gevoelsstoornissen worden door Reijnen bij de B-criteria geplaatst. Ik kom ze regelmatig tegen bij een vitamine B-12 tekort en daarom heb ik ze toegevoegd aan de A-criteria.

Wat zijn de A-criteria?

• Chronisch vermoeidheid syndroom
• Auto-immuun problemen
• Cognitieve stoornissen van de hersenfuncties zoals het concentratievermogen, geheugen en niet de juiste woorden kunnen vinden
• Allergische reacties
• Terugkerende infecties door problemen met de afweer van het immuunsysteem
• Huidproblemen waaronder ontstekingen en slecht genezende wonden.
• Problemen met het tandvlees
• Verlies van kracht in ledematen
• Gevoelloosheid en tintelingen
• Incontinentie problemen als gevolg van slecht functionerende zenuwen
• Psychologische of psychiatrische problematiek waaronder dementie, autisme of psychoses
• Versnelde ontwikkeling of vordering van hart- en vaatziekten als gevolg van een verhoogd homo cysteïne niveau

Wat zijn de B-criteria?

• Virus klachten als gevolg van achteruitgang of ontsteking van de oogzenuw
• Verminderde vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen
• Stuiptrekkingen in de spieren (Kan ook een gevolg zijn van magnesiumtekort)
• Haaruitval
• Slijmvliesproblemen aan de maag, slokdarm mond of tong
• Depressie en depersonalisatie (verward overkomen, apathisch, afwezig of onverschillig)
• Gebrek aan eetlust
• Gevoel stoornissen als doofheid, prikkelingen of tintelingen in de tong, de handen of de voeten

Hoe wordt vitamine B12 opgenomen in je lichaam?

Dierlijk voedsel zoals melk, eieren, vis, vlees en (vooral) lever zijn de bron voor vitamine B12. Hieronder volgt een korte beschrijving van de route van vitamine B12 in het lichaam; Vitamine B12 wordt na het eten gebonden aan de R-proteïnes, gemaakt door speekselklieren in de mond en door het maagslijmvlies.

1. Nadat het de maag gepasseerd is wordt de vitamine B12 los van de R-proteïnes geweekt doormiddel van de spijsverteringssappen van de Pancreas (alvleesklier). Er komt niet genoeg B12 beschikbaar als de Pancreas niet goed functioneert.
2. Een klein eiwit, de zogenaamde intrinsic factor, bindt zich in de darm aan de vitamine B12. Dit eiwit wordt door parietaalcellen van de maagwand gevormd. Vitamine B12 kan zonder intrinsic factor niet worden opgenomen in het bloed en moet vitamnie B12 levenslang worden aangevuld.
3. Via de dunne darm wordt de B12-intrinsic factor combinatie opgenomen in het bloed.
4. Het B12 wordt door de eiwit transcobalamine (TC) I,II en IIIIn door het bloed getransporteerd. Deze eiwitten zijn afkomstig van de lever. Een tekort aan vitamine B12 in het weefsel is een gevolg van een tekort aan transcobalamine (TC) I,II en IIII. Deze eiwitten in het bloed kunnen niet bepaald worden in Nederland.

De route is dus:
Vitamine B12 > R-proteïne B12 > B12-intrinsic factor > B12-TCI > effectorganen
Andere factoren zijn:

• Foliumzuur (B11) afhankelijkheid. Vitamine B12 en Foliumzuur hebben een positief effect op bloedvorming. Een vitamine B12-tekort kan door extra foliumzuur gemaskeerd worden. Het normale bloedbeeld kan beïnvloed worden door een vitamine B12 tekort (Hb, MCV, rode bloedcellen). Met een overmaat aan foliumzuur kan het bloedbeeld weer worden gecompenseerd. Daarom is het belangrijk om naast vitamine B12 ook naar het foliumzuur te kijken. Extra (te hoog) foliumzuur kan de neurologische problemen, door een vitamine B12 tekort, versterken!
• De relatie met homocysteine (een aminozuur). Door een tekort aan vitamine B12, vitamine B6, foliumzuur of door een zeldzame enzymatische oorzaak kan homocysteine verhoogd raken.
• Het gehalte aan methylmalonzuur (MMA) dat zich in het bloed bevind. Vitamine B12 dient als co-enzym voor de volgende 2 enzymen: methhioninesynthetase en L-methylmalonyl-co-enzym-A-mutase. Beiden enzymen werken onvoldoende en er ontstaat een stapeling van methylmalonzuuren homocysteine bij een tekort aan vitamine B12. Het is een risicofactor voor het optreden van hart- en vaatziekten indien het homocysteine niveau in het bloed te hoog wordt.

Vit B12 (verlaagd) -> verhoogd homocysteine en omgekeerd

Het is zinvol om het methylmalonzuur (MMA) te bepalen bij een verhoogd homocysteine en een lage B12.
Een tekort aan B12 veroorzaakt een verhoging van het methylmalonzuur op weefselniveau, de verhoging kan daardoor bij het vroegtijdig aantonen van een B12 tekort in de weefsels van diagnostische betekenis zijn. Een gebrek aan één of meerdere enzymen is zelden de oorzaak van Methylmalonzuur. Bij de omzetting van methylmalonyl-co-enzym-A naar succinyl-co-enzym-A is Vitamine B12.

Tekort aan B12 betekent een MMA-concentratie stijging

Een B12 tekort kan niet worden uitgesloten met een normale MMA-waarde. De MMA-waarde kan ondanks een vitamine B12-tekort bij bijvoorbeeld antibiotica gebruik normaal zijn. Volgens het NTvG 2009 is de serumconcentratie van het MMA vooral een goede voorspeller van het vitamine B12-tekort bij een vitamine B12-speigel van 100-200pml/l. Daarom adviseert het NTvG bij MMA >260nmol/l en vitamine B12 < 200 pml/l behandeling door middel van extra vitamine B12.

Nieuwste test van Actief B12

Methylcobalamine en het adenosylcobalamine (dibencozide) zijn de actieve vormen van vitamine B12 in het lichaam. Methylcobalamine is terug te vinden in bloedplasma en celcytoplasma, daarnaast is Dibencozide vooral aanwezig in de celmitochondrien. De nieuwe test om vitamine B12 te bepalen is de Actief-B12. De enige ziekenhuizen die deze testen momenteel kunnen uitvoeren zijn het Erasmus MC in Rotterdam en het Medisch Spectrum Twente. Alleen de B12 gebonden aan de transobalamine II wordt gemeten. De ondergrens is aan de lage kant met 20pmol/l, deze zou eigenlijk op 36 moeten liggen. Hier is het ook nodig om naar het methylmalonzuur te kijken. Voor de omzetting naar homocysteine in methionine is methylcobalamine als co-factor nodig. Om het foliumzuur te laten functioneren is deze reactie nodig. Als dit niet gebeurt raakt de opbouw van DNA en RNA verstoord en kunnen snel delende weefsels als slijmvliezen (darmwand, maagwand, tong enz.) beenmerg (bloedaanmaak) niet goed herstellen.

De actieve (coenzym)vorm van vitamine B12 ia Adenosylcobolamine (debencozide). Om het mogelijk te maken dan L-methylmalonyl-CoA wordt omgezet in succinyl-CoA(barnsteenzuur is dibencozide als co-factor nodig voor het enzym methylmalonyl-CoA-mutase. Ook voor de omzetting van alfa leucine in beta leucine is dibencoside een co-factor. Bij het opbouwen en afbreken van koolhydraten en vetten spelen deze beide reacties ook een rol. Ook is er sprake van beschadigingen aan het centrale zenuwstelsel bij een tekort aan adenosylcobalamine. 70% van vitamine B12 komt in de weefsels voor in de vorm van adenosylcobalamine, deze vorm kan dus direct biochemische functies vervullen. Vooral in de mitochondrien is het dibencoside aanwezig.

Wat zijn de belangrijkste conclusies?

• Vitamine B12 is een complex aan stoffen welke belangrijk is. B12 is een essentiële vitamine voor een juiste functionaliteit van de cellen in het lichaam.
• Foliumzuur en vitamine B12 worden gezamenlijk beoordeeld tijdens een bloedonderzoek.
• Het is niet altijd eenvoudig om onderzoek te doen naar een vitamine B12 tekort. Wanneer het niveau vitamine B12 in het bloed onder de 200pml/l is, moet er verder bloedonderzoek plaatsvinden om de oorzaak van het tekort te achterhalen. Daarbij wordt getest op de waardes van methylmalonzuur en mogelijk homocysteine. Vervolgens kan een behandelplan gemaakt worden.